اولین واکنش اکثر ما انسان‌ها در هنگام مشاهده یک سوسک، این است که به سمت حشره نگون بخت هجوم برده و با یک لگد نابودش می‌کنیم. خیلی از ماها نیز از آن می‌ترسیم و درجا پا به فرار می‌گذاریم. اما یک سوالی مطرح است. آیا سوسک‌ها انقدر ترسناک‌اند؟ یا اینکه چرا انسان علاقه زیادی به کشتنش دارد؟ جواب این سوالات این است که ما به اندازه کافی در مورد حشرات مطالعه نداریم. البته مطالعه نه به این معنی که کل وقتمان را صرف خواندن راجع به سوسک کنیم. یک آشنایی جزئی هم کافی است. در این مقاله، قرار است تا به دنیای این حشرات کوچک پا بگذاریم. همراه ما باشید.
این حشرات را بهتر بشناسیم
در اولین بخش از مقاله، کلی‌ترین مسائل در مورد سوسک‌ها را بررسی خواهیم کرد.
سوسک‌ها، گروهی از حشرات هستند که بخش عمده‌ای از راسته Coleoptera را تشکیل می‌دهند. جفت بال‌های جلویی آن‌ها به صورت خیره کننده‌ای سفت شده و همین مسئله، آن‌ها را از دیگر حشرات متمایز می‌کند. راسته Coleoptera با حدود ۴۰۰هزار گونه، بزرگ‌ترین راسته دنیای جانداران است. به طوری که تقریبا ۴۰ درصد از حشرات زمین و ۲۵ درصد از تمام اشکال حیات شناخته شده حیوانات را تشکیل می‌دهد. البته شناخت گونه‌های این راسته همچنان ادامه دارد. بزرگ‌ترین خانواده حشرات به اسم “شپش”، با حدود ۸۳هزار گونه، متعلق به راسته Coleoptera است. سوسک‌ها تقریبا در هر زیستگاهی به جز دریا و مناطق قطبی یافت می‌شوند (یک سری استثناء نیز وجود دارد). آن‌ها با اکوسیستم خود به طرق مختلف تعامل دارند. سوسک‌ها اغلب از گیاهان و قارچ‌ها تغذیه می‌کنند. همچنین بقایای حیوانات و گیاهان را تجزیه می‌کنند و سایر بی‌مهرگان را می‌خورند. برخی از گونه‌ها آفات جدی کشاورزی هستند. مانند سوسک سیب زمینی کلرادو، Coccinellidae (کفشدوزک)، شته‌ها، حشرات فلس دار و تریپس.
تاریخچه پیدایش سوسک‌ها
قدیمی‌ترین گونه فسیلی شناخته شده که شباهت بی چون و چرایی به کولئوپتران دارد مربوط به دوره Lower Permian در حدود ۲۷۰ میلیون سال پیش است. در رویداد انقراض این دوره، حدود ۳۰ درصد از همه گونه‌های حشرات منقرض شدند. بنابراین پرونده فسیلی حشرات فقط شامل سوسک‌های ۲۲۰ تریاسیک شد. در همین زمان، در اواخر تریاس، گونه‌های تغذیه کننده از قارچ مانند Cupedidae در پرونده فسیل ظاهر می‌شوند. در مراحل تریاس فوقانی، حشرات تغذیه کننده از جلبک مانند Triaplidae و Hydrophilidae در کنار سوسک‌های آبزی درنده ظاهر می‌شوند. اولین شپش‌ها، از جمله Obrienidae، در کنار اولین سوسک‌های روب (Staphylinidae) پدید می‌آیند، که شباهت بسیار زیادی به گونه‌های امروزی دارند. البته برخی حشره شناسان نسبت به این که این حشرات اولیه به گونه‌های امروزی بسیار نزدیک هستند، شک دارند و معتقدند که این امر بسیار بعید است. این توضیحات مربوط به اولین دوره از پیدایش سوسک‌ها می‌شود.
انواع سوسک‌ها
حالا با تعدادی از انواع سوسک‌ها آشنا می‌شویم.
- کفشدوزک: این حشره بسیار زیبا که بچه‌ها حسابی دوستش دارند،یکی از مهم‌ترین گونه‌های سوسک‌ها در جهان است. این گونه‌ها معمولا دارای بدن قرمز یا نارنجی با لکه‌های سیاه هستند. برخی از این سوسک‌ها همچنین دارای چهره‌ای صورتی رنگ با خطوط سیاه هستند. این حشرات، کوچک، بیضی شکل و دارای بال‌های زرد در جلو هستند. پروتونوم که ناحیه‌ای در پشت آن‌ها می‌باشد، ممکن است که الگوی منحصر به فردی را نشان دهد.
- Rove Beetles (معروف به سوسک‌های سرگردان): این گروه با بیش از ۲۵هزار گونه، یکی از متنوع‌ترین گروه‌های سوسک‌ها می‌باشد. این گونه‌ها را می‌توان در همه جا از گیاهان پوسیده و لانه حشرات گرفته تا سرگین و قارچ‌ها پیدا کرد. با این حال، سوسک‌های سرگردان مناطق مرطوب را دوست دارند. بنابراین می‌توان انتظار داشت که آن‌ها نزدیک به حوضچه‌ها، دریاچه‌ها، نهرها، برگ‌های مرطوب و ساقه‌ها نیز باشند.
- سوسکی که شبیه به پلنگ است: این گونه‌ها، تقریبا همیشه گرسنه هستند! همچنین دارای بدن باریک و پاهای بلند با اندازه‌ای حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی‌متر هستند. چشمان بزرگ و برآمده آن‌ها بهشان کمک می‌کند تا بهتر از سایر انواع سوسک‌ها ببینند. این سوسک‌ها به دلیل رنگ‌های متعددی که دارند (مثل نارنجی، سبز، آبی و قرمز)، ظاهری عجیب و غریب را به خودشان اختصاص داده‌اند. آن‌ها همچنین دونده‌هایی سریع هستند و می‌توانند طعمه خود را در چند ثانیه بگیرند.
از دیگر انواع این حشرات می‌توان به سوسک ویولون، هارپالوس، اسکاریت، کرم شب تاب، سوسک برگ‌خوار، اسکاراب و … اشاره کرد.
این حشرات از چه چیزی تغذیه می‌کنند؟
حالا وقتش رسیده تا به سوال “سوسک‌ها از چه چیزی تغزیه می‌کنند؟” پاسخ بدهیم. تعدادی از آن‌ها می‌توانند از تنوع وسیعی از منابع غذایی موجود در بسیاری از زیستگاه‌های خود استفاده کنند. برخی از آن‌ها همه‌چیزخوار هستند و هم گیاهان و هم حیوانات را می‌خورند. سوسک‌های دیگر نیز در رژیم غذایی خود بسیار حساس هستند. بسیاری از گونه‌های سوسک برگ، سوسک شاخ بلند و شپش علاقه زیادی به میزبانشان دارند و تنها از یک گونه گیاهی تغذیه می‌کنند. سوسک‌های سرگردان در درجه اول گوشت‌خوار هستند و بسیاری از بندپایان دیگر و طعمه‌های کوچک مانند کرم خاکی و حلزون‌ها را مصرف می‌کنند. در برخی از گونه‌ها، توانایی گوارشی بر رابطه همزیستی با قارچ‌ها متکی است.
محل زندگی سوسک‌ها
این حشرات کوچک، تعداد بسیار زیادی زیستگاه‌های خودشان را روی خشکی قرار داده‌اند. به همین دلیل، بسیاری از آن‌ها یا روی زمین زندگی می‌کنند و یا در زیر زمین و در مواد مغذی هستند. انواع مختلفی از گونه‌ها را می‌توان در پوشش گیاهی، چوب یا گیاهان پوسیده، لاشه، قارچ‌ها و سرگین پیدا کرد. برخی نیز آبزی هستند و در آب‌هایی زندگی می‌کنند که از گودال‌های کوچک تا نهرهای کوهستانی سرد متغیر می‌باشند. تعدادی از گونه‌ها هم انگلی هستند. آن‌ها در بیابان‌های خشک و در دمای سرد قله‌های کوه یافت می‌شوند.
و در آخر، آیا این موجودات کوچک برای ما مفید هستند؟
وجود سوسک از جهات مختلف برای انسان ارزش دارد. آن‌ها تجزیه کننده‌های برجسته‌ای هستند، به ویژه در جنگل‌ها. آن‌ها به عنوان شکارچی نیز موفق هستند و جمعیت حشرات مشکل ساز، به ویژه کرم‌ها را کاهش می‌دهند. تعدادی از آن‌ها به طور گسترده‌ای به عنوان شکارچیان مهم شته‌ها شناخته می‌شوند و می‌توان برای این منظور، آن‌ها را به صورت تجاری خریداری کرد.
نظر شما در مورد حشرات این‌چنینی چیست؟
به نظر شما، آیا این موجودات واقعا برای ما مفید هستند؟ اگر آن‌ها وجود نداشتند، زندگی ما چقدر نسبت به الان فرق داشت؟ طبق تحقیقات، سوسک‌ها نقش بسیار مهمی را در زندگی ما ایفا می‌کنند و ما از آن بی‌خبریم.
نویسنده: عجیب تو جیب
هرگونه کپی برداری از محتوا تنها با ذکر نام “عجیب تو جیب” و “درج لینک دقیق محتوا” در سایت مجاز است و در غیر این صورت و مشاهده آن پیگرد قانونی دارد.
