به تازگی در مورد خطاهای بینایی انسان با شما صحبت کردیم. گفتیم که مغز انسان، گاهی اوقات دستوراتی را صادر می‌کند که موجب توهم ما شوند و ما را از حقیقت دور می‌کنند. اما خطاهای بینایی فقط بخش کوچکی از اشتباهات مغز انسان هستند. خطاهای ذهنی، نوعی دیگر از خطاها هستند و به جرئت می‌توان گفت که اصل ماجرا تازه از این مقاله شروع می‌شود! در این مقاله ما برای آشنایی با خطاهای ذهنی و انواع مختلف آن‌ها اقداماتی انجام داده ایم.
مقدمه ای بر خطاهای ذهنی
در مقاله‌ها و مطالب گذشته، با انواع مختلفی از خطاهای بینایی آشنا شدیم و دلایل رخ دادنشان را با هم بررسی کردیم. اما آن مطالب، تنها شروعی برای رسیدن به این قسمت بودند. خطاهای بینایی خیلی جالب و در نوع خودشان شگفت‌انگیز هستند. اما وقتی کار به فراتر از بینایی برسد، قضیه جالب‌تر و در عین حال خطرناک‌تر می‌شود.
مغز انسان، به معنای واقعی کلمه، شگفت‌انگیز است. این عضو در هر روز، به تنهایی بیش از ۵۰هزار فکر تولید می‌کند و در هر ثانیه، بالغ بر ۱۰۰هزار فعالیت شیمیایی را انجام می‌دهد. خب با این توضیحات، ممکن است فکر کنید که مغز نباید دچاز اشتباهات زیادی شود. ولی جالب است بدانید که مغز انسان، همواره دچار اشتباهات متداولی می‌شود.
اگر یادتان باشد، برخی از خطاهای بینایی بیشتر به سرگرمی شباهت داشتند و به نوعی ما را سرگرم می‌کردند. اما خطاهای ذهنی خیلی فراتر از یک سرگرمی هستند. اگر با این خطاها برخورد نادرستی کنیم، با عوارضی روبرو می‌شویم که می‌توانند از نطر روحی ما را به ما آسیب بزنند. برای مثال، افرادی هستند که همواره دوست ندارند درموردشان صحبتی شود. به خصوص در جمع‌های شلوغ. این مشکل، دقیقا نمونه‌ای از خطاهای ذهنی است. وقتی یک نفر فکر کند که هر وقت در موردش صحبتی می‌شود، در واقع مورد تمسخر قرار می‌گیرد، دچار این خطا شده است و به مرور زمان مشکلات جدیدی مانند افسردگی دامن او را می‌گیرند!
چرا دچار خطاهای ذهنی می‌شویم؟
مطمئنا این سوال در ذهن شما ساخته می‌شود که “چرا دچار خطاهای ذهنی می‌شویم؟”.
طبق نظریه‌های محققان، خطاهای ذهنی بیشتر به قضاوت انسان برمی‌گردند و این خود ما هستیم که مغزمان را وادار به پذیرش چیزی می‌کنیم. مثلا در خطوط بالاتر گفتیم که برخی افراد نسبت به دیگران بدبین هستند و دوست ندارند که در موردشان صحبتی شود. خب در این حالت، خود فرد است که باعث بدبینی مغز به دیگران می‌شود. خیلی وقت‌ها، انقدر به چیزی فکر می‌کنیم که در آخر، مغز آن را واقعی می‌بیند.
البته، مقصر دچار شدن به خطاهای دهنی، فقط خود انسان نیست. بلکه یک سری از این خطاها کاملا غیر ارادی هستند. به طور کلی، خطای ذهنی وقتی ساخته می‌شود که مغز نخواهد چیزی را بپذیرد و تصمیم به ساختن تصویر دلخواه خودش کند.
تعدادی از خطاهای ذهنی معروف
خیلی مستقیم و بدون درنگ می‌رویم تا با تعدادی از این خطاهای ذهنی معروف آشنا شویم.
خطای اثر طعمه
مطمئنا زیاد پیش آمده که ما در بین یک دو راهی سخت گیر می‌کنیم. در این بین، یک نفر می‌آید و یک گزینه سوم را به ما پیشنهاد می‌دهد. برای مثال، در یک مغازه فروش موبایل هستید. شما بین دو گوشی ۱۰ و ۱۲ میلیونی گیر کرده‌اید. طبیعتا گوشی ۱۲ میلیونی هزینه بیشتری برای شما دارد. مغازه‌دار یک گوشی سوم را به شما نشان می‌دهد که قیمتش مثلا ۱۴ میلیون تومان است. این باعث می‌شود که نظر شما نسبت به گوشی ۱۲ میلیونی عوض شود. به همین ترتیب، ممکن است موبایل ۱۲ میلیونی را بخرید. اثر طعمه، دامن کسانی را بیشتر می‌گیرد که خیلی زودباور باشند و به راحتی تحت تاثیر قرار بگیرند. این مسئله صرفا مخصوص هزینه کردن نیست. افرادی که تا این حد حساس هستند، کلا برای انتخاب بین دو چیز به مشکل می‌خورند.
خطای بنیادی برچسب زدن
فکر نمی‌کنم کسی بتواند ادعا کند که تا به حال دچار این گزینه از خطاهای ذهنی نشده است. این خطا در موقعی اتفاق می‌افتد که ما رفتار ظاهری افراد را با حقیقت درون آن‌ها اشتباه بگیریم. بگذارید واضح‌تر بگویم. خیلی وقت‌ها اتفاق می‌افتد که یک فرد در یک سری شرایط خاص، رفتاری را از خودش بروز می‌دهد که شاید حتی از قصد هم نباشند. یا مثلا فردی به اجبار در حال کار کردن روی پروژه‌‌ای است که ذاتا به آن علاقه ندارد. همین باعث می‌شود که کیفیت کار او افت کند و مردم او را کارمند ضعیفی بدانند. در حالی که این موضوع، فقط ظاهر قضیه است و با حقیقت ماجرا کاملا تفاوت دارد. سعی کنیم که افراد را با استفاده از ظاهرشان قضاوت نکنیم! خطای بنیادی برچسب زدن، بیشتر از آنکه به خودمان آسیب بزند، دیگران را افسرده و غمگین می‌کند.
خطای پدیده ایدئوموتور
در این مورد از خطای ذهنی، ما هستیم که مغز خودمان را گول می‌زنیم! پدیده ایدئوموتور، انجام ناگهانی یک سری حرکات جسمی است که ما زیاد به آن‌ها فکر می‌کنیم. بازیگران با این مسئله کاملا آشنا هستند. دقیقا به همین علت است که یک بازیگر می‌تواند احساسات خودش را خیلی طبیعی‌تر جلوه دهد. مثلا یک کاراکتر در فیلم، دوست نزدیکش را از دست می‌دهد. بازیگر به خودش تلقین می‌کند که واقعا دوست خودش را از دست داده است. به همین ترتیب، بازیگر واقعا اشک می‌ریزد و برای لحظاتی فکر می‌کند که دوستش را از دست داده است. این خطای ذهنی به یک مهارت شباهت دارد و بازیگران نمی‌توانند به راحتی به آن مسلط شوند.
خطای پدیده واکنش
این مورد یکی از جالب‌ترین و در عین حال بدترین خطاهای ذهنی ممکن است. خطای پدیده واکنش، در واقع واکنش نشان دادن نسبت به قوانین و مقرراتی است که آزادی ما را محدود کنند. برای مثال، وقتی پدر و مادر بخواهند به زور فرزندشان را از کار نادرستی سلب کنند، همین زور باعث می‌شود که فرزند بیشتر به انجام کار نادرست بپردازد.
این اتفاق مختص کودکان نیست! همه افراد در هر سنی که باشند، ممکن است دچار این خطا شوند. در واقع ما می‌دانیم که کاری اشتباه است، اما باز هم انجامش می‌دهیم تا به نوعی مخالفت خود را با “زورگویی” نشان دهیم.
خطای زیاده‌روی در برنامه‌ریزی
آخ آخ. این خطا خیلی خطرناک است. زیاده‌روی در برنامه‌ریزی هنگامی رخ می‌دهد که تصور ما از خودمان خیلی بالاتر از واقعیت باشد. بدین ترتیب، فعالیت‌هایی را در برنامه‌ریزی خودمان قرار می‌دهیم که به ظاهر می‌توانیم انجامشان دهیم، ولی در واقع فقط کار خودمان را سخت کرده‌ایم. بارها پیش آمده است که افراد مختلف، به دلیل زیاده‌روی در برنامه‌ریزی کارهایشان دچار افسردگی شده‌اند، زیرا نتوانسته‌اند کاراها را سر موفع و به ترتیب انجام دهند. پس به خودتان تا حد معقولی اعتماد کنید.
خطای نقطه کور
خطای نقطه کور، شباهت زیادی به خطای قبلی دارد. شباهت اصلی هر دو این است که فرد، نسبت به خودش بیش از اندازه مطمئن باشد. وقتی که ما خطاهای دیگران را ببینیم و فکر کنیم که خودمان اصلا به آن‌ها دچار نمی‌شویم، در واقع در همان لحظه دچار یک خطای ذهنی بسیار مخرب شده‌ایم! اینکه ما فکر کنیم هیچوقت خطا نمی‌کنیم و نسبت به دیگران خیلی سرتر هستیم، خودش یکی از بدترین خطاهای ذهنی است.
نکته آخر
در اول متن، گفتیم که باید با خطاهای ذهنی به درستی برخورد شود. برخورد نامناسب با این خطاها خیلی خطرناک است و می‌تواند به روحیه و زندگی ما آسیب زیادی وارد کند. پس سعی کنیم که به شناخت خطاهای ذهنی، اهمیت بیشتری بدهیم تا زندگی آرام‌تر و راحت‌تری داشته باشیم.
نویسنده: عجیب تو جیب
هرگونه کپی برداری از محتوا تنها با ذکر نام “عجیب تو جیب” و “درج لینک دقیق محتوا” در سایت مجاز است و در غیر این صورت و مشاهده آن پیگرد قانونی دارد.
