خیلی وقت‌ها پیش می‌آید که حوصله‌مان حسابی سر می‌رود، غافل از اینکه چه کارهای مفرح و البته شگفت‌آوری را می‌توانیم انجام دهیم. علوم مختلف به ویژه فیزیک و شیمی، صرفا مربوط به درس و مدرسه نیستند. اگر به دانش درستی از این دو علم برسیم، متوجه می‌شویم که چه آزمایش‌های شگفت‌انگیزی در خانه و با هزینه نسبتا پایین قابل اجرا هستند. آزمایش مورد بررسی این مقاله، مربوط به علم شیرین شیمی است. در ادامه همراه ما باشید. خمیردندان فیل، یکی از آزمایش‌های خیلی جالب در علم شیرین شیمی است.
برای به نتیجه رساندن این آزمایش شیمیایی و دوری از هرگونه خطر احتمالی، باید حواستان را به خوبی جمع کنید و با دقت کار کنید. وقتی نتیجه آزمایش را ببینید، متوجه می‌شوید که انجام این آزمایش ارزش ریسک کردن را دارد. شاید با دیدن واژه “فیل” هم کمی تعجب کرده باشید. اما این فیل، منظور خاصی دارد که در ادامه متوجه آن خواهید شد.
علم شیمی و آزمایش فیل!
همانطور که در اول متن اشاره کردیم، علم شیمی واقعی، کاملا متفاوت از آن چیزی است که در مدرسه‌ها، به دانش‌آموزان یاد می‌دهند. پس بهتر است سعی کنیم که خودمان به سمت هدف اصلی علم شیمی حرکت، و در مورد آن مطالعه کنیم. این مطالعه کردن، دید ما را نسبت به شیمی خیلی بازتر می‌کند.
هشدار: آزمایش خمیردندان فیل، یک آزمایش شیمیایی خیلی ساده است، اما نکات مهمی در موردش وجود دارد که بهتر است بدانید. اول از همه اینکه بهتر است آزمایش را در فضای باز (مثلا حیاط خانه) انجام دهیم. دوم اینکه باید با دقت خیلی زیادی کارمان را انجام دهیم تا آزمایش به نتیجه مطلوب برسد. چون این آزمایش در حد بسیار کمی خطر دارد (نگرانش نباشید).
چرا خمیردندان فیل؟
وقتی برای اولین بار با آزمایش خمیردندان فیل آشنا شدم، اولین سوالی که به ذهنم رسید این بود که واقعا چرا خمیردندان فیل؟ خمیردندان؟ فیل؟ چه ربطی به هم دارند؟ اول فکر می‌کردم که احتمالا برای یک فیل باید خمیردندان درست کنیم!! اما آزمایش خمیردندان فیل هیچ ربطی به فیل بیچاره ندارد. علت استفاده از واژه‌ی فیل، این است که حجم فرآورده در این آزمایش شیمیایی بسیار زیاد است. یک گروه از پژوهشگران، با استفاده از حجم زیادی مواد آزمایش، می‌خواستند ببینند که خمیردندان فیل دقیقا تا چه اندازه بزرگ می‌شود. نتیجه آزمایش این بود که فرآورده به قدری بزرگ شد که حجم آن را به اندازه یک فیل عظیم‌الجسه تخمین زدند. اینگونه شد که واژه‌ی فیل در این آزمایش زبان‌زد شد. البته، پتانسیل این مواد به قدری است که می‌توان به اندازه یک منطقه بزرگ، فرآورده تولید کرد.
توضیحاتی در مورد دو ماده اصلی این واکنش
معمولا آزمایش خمیردندان فیل را با استفاده از دو ماده شیمیایی “پتاسیم یدید” و “آب اکسیژنه” انجام می‌دهند. این دو ترکیب خواص مخصوصی دارند که دانستن آن‌ها بی ضرر است.
پتاسیم یدید: پتاسیم یدید یک ماده شیمیایی است کهدر دما و فشار استاندارد، حالت پایدار دارد. این ماده سفید رنگ از نظر خواص فیزیکی، شباهت زیادی به نمک خوراکی دارد. به ویژه همین رنگ سفید هر دو ماده که گاهی اوقات، متمایز کردن آن‌ها از همدیگر را پیچیده می‌کند. از پتاسیم یدید در صنایع مختلف مثل پلیمر یا داروسازی استفاده می‌شود.
آب اکسیژنه: هیدروژن پراکسید که بیشتر به آن آب اکسیژنه می‌گویند، از نظر ساختاری فرق خیلی زیادی با آب معمولی ندارد. در واقع در ساختار آب اکسیژنه، یک اتم اکسیژن بیشتر از آب معمولی وجود دارد. جالب است بدانید که همین یک اتم باعث شده است تا ماهیت و ویژگی‌های آب اکسیژنه کاملا با آب معمولی فرق داشته باشد. از این ماده شیمیایی استفاده‌های بسیار زیادی می‌شود. مثل شستشوی زخم‌های سطحی، سفید کردن لباس‌های رنگی (بیشتر لکه یا خون)، شستشوی دهان و لثه‌ها و خیلی استفاده‌های دیگر.
بریم آزمایش کنیم!!!
به نظرم دیگر وقت آزمایش و اصل ماجرا است. بریم به سوی طرز تهیه خمیردندان فیل جذاب‌مان. به اندازه کافی راجع به اطلاعات فرعی صحبت کردیم!
شیوه‌ی انجام دادن آزمایش و طرز تهیه خمیردندان فیل، خیلی ساده و مبرهن است. اما باز هم تاکید می‌کنیم که در هنگام آزمایش کردن، حواستان را کامل جمع کنید و با تمرکز کافی، مراحل را طی کنید.
وسایل انجام آزمایش خمیردندان فیل: کافی است تا دو استوانه مدرج یا دو لوله آزمایش، مقداری آب اکسیژنه، پتاسیم یدید، آب، مایع ظرفشویی، یک بطری (مثلا بطری نوشابه)، دستکش و عینک مخصوص آزمایش‌های شیمیایی را تهیه کنید. می‌توانید به جای مایع ظرفشویی، از خمیردندان هم استفاده کنید (عه. اسم خمیردندون هم اومد توی آزمایش ما. پس همچین بیخود و بی‌جهتم نبود!).
قبل از آنکه آزمایش را شروع کنیم، بهتر است بدانید که مقدار مواد مورد استفاده خیلی مهم است. از هر کدام از مواد واکنش‌دهنده، مقدار کمی بریزید. و اینکه سعی کنید آب اکسیژنه‌ای را تهیه کنید که غلظت آن 30 درصد باشد. اینگونه ازمایش شما به نتیجه بهتری می‌رسد.
مراحل آزمایش خمیردندان فیل
مرحله اول: قبل از هر چیزی، عینک آزمایشگاه و دستکش‌ها را بپوشید. آب اکسیژنه در صورت تمایس با پوست خطرناک است و می‌تواند پوست دست را بسوزاند. پس مراقب باشید.
مرحله دوم: در این مرحله، مقدار خیلی کمی از پتاسیم یدید جامد را در درون یکی از استوانه‌های مدرج بریزید. مقداری آب هم به آن اضافه، و محلول “پتاسیم یدید و آب” را آماده کنید.
مرحله سوم: در مرحله دوم، مقدار خیلی کمی آب اکسیژنه و مایع ظرفشویی (یا خمیردندان) را در استوانه مدرج دیگر بریزید و این محلول را هم آماده کنید.
مرحله چهارم: این مرحله، آخرین و مهم‌ترین مرحله از تهیه‌ی خمیردندان فیل است. در همین مرحله است که باید خوب دقت کنید. دو محلولی که در مرحله‌ی قبلی آماده کرده بودیم را در بطری بریزید و سریعا از محل آزمایش به اندازه حداقل 2 متر فاصله بگیرید. نتیجه آزمایش و فرآورده‌ی آن به معنای واقعی شگفت انگیز است. همانطور که مشاهده می‌کنید، کف‌های رنگی بسیار زیبایی پدید می‌آیند. دلیل استفاده از خمیردندان و مایع ظرفشویی هم این بود که رنگ کف ما زیباتر شود.
علت ایجاد کف چیست؟
هیچ گونه اتفاق پیچیده‌ای در هنگام وقوع آزمایش رخ نمی‌دهد. فقط و فقط آب اکسیژنه به گاز اکسیژن و آب تجزیه می‌شود. به همین دلیل مقدار زیادی از کف ایجاد می‌شود.
آزمایش چطور بود؟ راضی بودید؟ امیدواریم که از نتیجه‌ی کار لذت ببرید.
این آزمایش خیلی جالب است و انجام دادنش در صورت رعایت نکاتی که گفته شد، هیچ ضرری ندارد.
نویسنده: عجیب تو جیب
هرگونه کپی برداری از محتوا تنها با ذکر نام “عجیب تو جیب” و “درج لینک دقیق محتوا” در سایت مجاز است و در غیر این صورت و مشاهده آن پیگرد قانونی دارد.
