مطمئنا همه ما با قهوه و فرآورده‌های آن آشنا هستیم. خود قهوه را که به صورت مایع استفاده می‌کنیم؛ محصولاتش هم معمولا به شکل شکلات، بستنی یا کیک هستند. اما آیا شما می‌دانید که گیاه قهوه دقیقا چیست؟ آیا می‌دانید که چه کارهایی انجام شده تا ما به راحتی یک قهوه دلچسب درست کنیم؟ این‌ها، سوالاتی هستند که خیلی از مردم به دنبال جوابشان نمی‌روند. اما واقعا بد نیست که اطلاعاتمان را افزایش دهیم. این مقاله، شما را با گیاه قهوه و طرز تهیه قهوه‌ای که ما به طور معمول می‌بینیم آشنا می‌کند.
قهوه و گیاه‌شناسی
زندگی قهوه، با یک دانه کوچک که به آن “دانه قهوه” می‌گویند آغاز می‌شود. قهوه عضوی از خانواده Rubiaceae می‌باشد که یکی از بزرگ‌ترین خانواده‌ها در قلمرو گیاهان است. این خانواده بزرگ تقریبا 500 جنس و بیش از 6500 گونه را در اختیار دارد. گونه‌های این خانواده شامل درختان، درختچه‌ها و گیاهان می‌باشد. آن‌ها به طور گسترده در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در سراسر جهان رشد می‌کنند و معمولاً در طبقه پایین جنگل‌ها یافت می‌شوند. طبیعتا مهم‌ترین عضو این خانواده از نظر اقتصادی، گیاه قهوه می‌باشد. اما این را هم باید خاطرنشان کرد که دیگر اعضا نیز از نظر اقتصادی خوب هستند. از انواع گیاهان خانواده Rubiaceae می‌توان به انواع گیاه دارویی (به خصوص برای درمان تب مالاریا)، گیاهان مناسب برای رنگ‌آمیزی (مثلا رنگ قرمز)، گیاهان چوبی (به ویژه برای مبلمان و وسایل چوبی) و گیاهان زینتی (برای استفاده در باغ‌ها) اشاره کرد.
خاستگاه گیاه قهوه
همانطور که گفتیم، این گیاه تقریبا در همه جا می‌تواند رشد کند. اما اگر بخواهیم کمی ریزتر شویم، باید بگوییم که گیاه قهوه، بومی منطقه کافا در اتیوپی در آفریقا است. گیاه قهوه در حال حاضر در بیش از 70 کشور جهان کشت می‌شود. در درجه اول در مناطق استوایی آمریکای مرکزی و جنوبی، آفریقا و آسیای جنوب شرقی.
چگونگی به عمل آوردن قهوه
حالا می‌خواهیم ببینیم که این دانه، چگونه به انواع فرآورده‌های گیاه قهوه تبدیل می‌شود.
مرحله اول (کِشت)
دانه قهوه در ابتدا باید کاشته شود. بذرهای قهوه به طور کلی در زمین‌های بزرگ در مناطق سایه‌دار کاشته می‌شوند. تا زمانی که نهال‌ها به اندازه کافی برای کشت دائمی مناسب نباشند، اغلب آبیاری می‌شوند و باید از تابش نور شدید خورشید به آن‌ها جلوگیری کرد. کشت این گیاه معمولا در فصول مرطوب سال انجام می‌شود تا خاک در هنگام رشد گیاه قهوه، مرطوب باشد.
مرحله دوم (برداشت گیاه قهوه)
بسته به نوع گیاه و آب و هوا، تقریبا 3 تا 4 سال طول می‌کشد تا درختان قهوه تازه کاشته شده به ثمر برسند. گیاه قهوه در هنگام رسیده شدن، رنگ قرمز به خودش می‌گیرد و شبیه به گیلاس می‌شود. در اکثر کشورها، محصول با دست و طی یک فرآیند سخت و دشوار برداشت می‌شود. اگرچه در مکان‌هایی مانند برزیل که زمین نسبتا مسطح و مزارع قهوه وسیع هستند، این فرآیند مکانیزه شده است. کسی که مسئول برداشت است، باید به خوبی مسلط باشد. یک برداشت‌کننده ماهر، در طول روز باید حدود 100 تا 200 پوند میوه قهوه جمع‌آوری کند. جمع‌آوری در دو صورت انجام می‌شود. در حالت اول فقط میوه‌های رسیده جمع می‌شوند. ولی در حالت دوم، همه میوه‌ها جمع می‌شوند و بعدا دست‌چین خواهند شد.
مرحله سوم (پردازش میوه‌ها)
پس از چیدن قهوه، پردازش باید در اسرع وقت آغاز شود تا از فساد میوه جلوگیری شود (بسته به موقعیت مکانی و منابع محلی). روش “خشک”، روشی قدیمی در پردازش قهوه است و هنوز در بسیاری از کشورهایی که منابع آب محدودی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. میوه‌های تازه چیده شده به سادگی روی سطوح وسیع پهن می‌شوند تا در زیر نور آفتاب خشک شوند. به منظور جلوگیری از خراب شدن میوه‌ها، آن‌ها را خرد کرده و در طول روز می‌چرخانند، سپس در شب‌ها یا هنگام باران، آن‌ها را می‌پوشانند تا از خیس شدن آن‌ها جلوگیری شود.
روش دوم که به روش “مرطوب” معروف است، تفاله میوه قهوه را پس از برداشت پاک می‌کند. بنابراین دانه‌ها تنها با پوست روغنی خشک می‌شوند. ابتدا، میوه‌های تازه برداشت شده را از دستگاه مخصوص عبور می‌دهند تا پوست و تفاله از دانه جدا شود. پس از جداسازی، دانه به مخازن تخمیر بزرگ و پر از آب منتقل می‌شود. بسته به ترکیبی از عوامل، مانند شرایط آب و هوا و ارتفاع، آن‌ها برای 12 تا 48 ساعت در این مخازن باقی می‌مانند تا لایه لغزنده مخاط (به نام پارانشیم) حذف شود.
مرحله چهارم (خشک کردن دانه‌های گیاه قهوه)
اگر دانه‌ها به روش مرطوب پردازش شده‌اند، اکنون باید دانه‌های خرد شده و تخمیر شده گیاه قهوه تا حدود 11 درصد رطوبت خشک شوند تا به درستی برای ذخیره آماده شوند. به روش‌های مختلفی می‌توان این فرآیند را انجام داد.
مرحله پنجم (آسیاب)
درجه‌بندی، مرتب‌سازی و کلا آسیاب بر اساس اندازه و وزن انجام می‌شود و دانه نیز از نظر نقص رنگ یا سایر نواقص مورد بررسی قرار می‌گیرد. اندازه دانه‌ها با عبور از یک سری صفحه نمایش مشخص می‌شود. به طور معمول، اندازه دانه گیاه قهوه در مقیاس 10 تا 20 نشان داده می‌شود. این عدد نشان دهنده اندازه قطر یک سوراخ گرد بر حسب 1.64 اینچ است. اندازه 10 اندازه تقریبی یک سوراخ به قطر 10.64 اینچ و عدد 15، 15.64 اینچ است. پس از آسیاب، دانه‌های خراب را جدا می‌کنند.
مرحله ششم (صادرات دانه‌های گیاه قهوه)
دانه‌های آسیاب شده که امروزه به آن‌ها قهوه سبز می‌گویند، در کیسه‌های مخصوص حمل و نقل بارگیری می‌شوند. این بارها با کشتی یا سایر وسایل نقلیه، به دیگر کشورها و مناطق ارسال می‌شوند.
مرحله هفتم (بررسی طعم و کیفیت قهوه)
کیفیت و طعم قهوه بارها مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اول، طعم دهنده که معمولا به آن فنجان می‌گویند، دانه گیاه قهوه را از نظر کیفیت بصری کلی ارزیابی می‌کند. سپس دانه‌ها را در یک تفت کوچک آزمایشگاهی تفت می‌دهند، بلافاصله آسیاب کرده و در آب جوش با دمای کنترل شده دم می‌کنند. دم نوش را آماده می‌کنند تا عطر آن را تجربه کنند. این یک مرحله اساسی در بررسی طعم و کیفیت قهوه است.
مرحله هشتم (برشته کردن دانه گیاه قهوه)
برشته شدن، قهوه سبز را به دانه‌های قهوه‌ای معطر تبدیل می‌کند که در مغازه‌ها می‌خریم. اکثر دستگاه‌های برشته دمای حدود 550 درجه فارنهایت را مورد استفاده قرار می‌دهند. هنگامی که دانه‌ها به دمای داخلی حدود 400 درجه فارنهایت می‌رسند، شروع به قهوه‌ای شدن می‌کنند و کافئول، روغن معطری که داخل دانه‌ها قرار گرفته است، شروع به بیرون زدن می‌کند. این فرآیند به نام پیرولیز در مرکز برشته شدن است و طعم و عطر قهوه‌ای را که می‌نوشیم تولید می‌کند. پس از پخت، دانه‌ها بلافاصله توسط هوا یا آب، سرد می‌شوند. تفت دادن عموما در کشورهای واردکننده انجام می‌شود زیرا دانه تازه بو داده باید در اسرع وقت به دست مصرف کننده برسد.
مرحله نهم (آسیاب کردن قهوه نهایی)
هدف از آسیاب مناسب، به دست آوردن بیشترین طعم در یک فنجان قهوه است. اینکه چقدر قهوه آسیاب می‌شود یا خوب خرد می‌شود، بستگی به روش تهیه آن دارد. به طور کلی هرچه آسیاب بهتر باشد قهوه باید سریعتر آماده شود.
مرحله دهم (دم کردن قهوه)
بفرمایید قهوه خوشمزه!
شما قهوه دوست دارید؟
همانطور که دیدید، قهوه‌ای که به دست ما می‌رسد، اول از همه یک دانه از گیاه قهوه بوده و کم‌کم به چیزی تبدیل شده که ما می‌نوشیم. تولید قهوه، یکی از سخت‌ترین کارهای صنعتی در دنیا است.
نویسنده: عجیب تو جیب
هرگونه کپی برداری از محتوا تنها با ذکر نام “عجیب تو جیب” و “درج لینک دقیق محتوا” در سایت مجاز است و در غیر این صورت و مشاهده آن پیگرد قانونی دارد.
